Co to jest endometrioza?
Endometrioza (gruczolistość zewnętrzna) jest przewlekłą, ogólnoustrojową chorobą, charakteryzującą się obecnością endometrium (błony śluzowej wyściełającej macicę), poza macicą. Ogniska endometriozy oraz zmiany anatomiczne spowodowane chorobą mogą pojawić się w całym organizmie.
Dokładna przyczyna choroby nie jest znana. Czynniki wywołujące endometriozę mogą być:
- genetyczne,
- epigenetyczne,
- autoimmunologiczne (związane z układem odpornościowym),
- środowiskowe,
- alergiczne.
Rozwój endometriozy jest zależny od estradiolu (steroidowego hormonu estrogenowego). Co ciekawe endometriozę obserwuje się nie tylko w miednicy, ale również poza nią, a także u kobiet bez macicy i mężczyzn!
Ryzyko endometriozy
Ryzyko zachorowania na endometriozę wzrasta, gdy kobieta:
- jest bezdzietna lub przeszła tylko 1 ciążę,
- ma krótkie cykle menstruacyjne (krótsze niż 27 dni) i obfite miesiączki,
- zaczęła wcześnie miesiączkować,
- późno przechodziła menopauzę,
- wady narządów płciowych,
- niskie BMI (wskaźnik masy ciałą).
Ryzyko zachorowania na endometriozę maleje, gdy kobieta:
- urodziła więcej niż 1 dziecko,
- karmiła piersią,
- zaczęła późno miesiączkować (powyżej 14 roku życia),
- stosuje antykoncepcję hormonalną.
Endometrioza – jakie są jej objawy?
Objawy endometriozy mogą być żadne lub bardzo trudne do rozpoznania, ze względu na swój nieswoisty charakter – pasują również do innych dolegliwości, takich jak: zespół policystycznych jajników (PCOS), zespół jelita drażliwego (IBS) czy zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS).
Do objawów należą:
- stan zapalny organizmu,
- bóle miednicy,
- torbiele,
- ból podczas miesiączki,
- choroby zapalne miednicy,
- zrosty miednicy,
- bolesne oddawanie moczu,
- zaparcia,
- wzdęcia,
- uczucie puchnięcia,
- ból podczas stosunku płciowego,
- niski wskaźnik masy ciała (BMI),
- zmęczenie,
- lęk,
- depresja,
- bezpłodność.
Zaburzenia płodności są zarówno objawem jak i skutkiem endometriozy, która występuje u około 50% kobiet cierpiących na bezpłodność. Więcej na ten temat pisałam w artykule endometrioza a ciąża.
Natomiast aż u 50-80% kobiet, które narzekają na ból miednicy, obserwuje się endometriozę.
Diagnoza endometriozy
Ta ogólnoustrojowa choroba może być trudna do zdiagnozowania. Czas rozpoznania szacuje się na 7-12 lat! Ponadto u ponad 65% kobiet wstępna diagnoza jest błędna. Konsekwencją długotrwałej diagnozy jest wydłużenie leczenia.
Wstępne rozpoznanie odbywa się poprzez analizę objawów klinicznych pacjentki, USG dopochwowe (ponieważ objawem mogą być torbiele na jajnikach), rezonans magnetyczny miednicy oraz badanie fizykalne.
Niekiedy wykonuje się również laparoskopię, czyli zabieg chirurgiczny polegający na pobraniu wycinków z endometrialnych ognisk zapalnych. Wycinki pobiera się w celu wykonania badania histopatologicznego (badania tkanki). Obecnie jest to jedyna metoda, która może jednoznacznie potwierdzić endometriozę. Nie oznacza to jednak, że jest to metoda skuteczna. W związku z tym uważa się, że nawet na podstawie diagnostyki klinicznej (objawów, badania fizykalnego, USG i rezonansu magnetycznego) można wprowadzać leczenie bez konieczności dalszej diagnostyki.
Konsekwencje endometriozy
Endometrioza wiąże się ze stanem zapalnym całego ustroju (organizmu), a nawet zmienia ekspresję genów i powoduje zmiany w mózgu, czego następstwem jest nadwrażliwość na ból i zmienność nastroju.
Szeroko poznane są konsekwencje endometriozy w obrębie układu:
- sercowo-naczyniowego,
- neurologicznego,
- metabolicznego,
- immunologicznego (odpornościowego).
Pacjentki z endometriozą mają większe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych w porównaniu z kobietami bez endometriozy, co jest prawdopodobnie związane z podwyższonym stężeniem cytokin prozapalnych i reaktywnych form tlenu (wolnych rodników).
Endometrioza powoduje zmiany w mózgu. Skutkiem a jednocześnie objawem endometriozy są lęk, depresja oraz nadwrażliwość na ból.
Choroba ta ma również wpływ na metabolizm wątroby i tkanki tłuszczowej. Pacjentki z endometriozą często mają niższy niż przeciętny wskaźnik masy ciała (BMI).
Endometrioza – leczenie
Celem leczenia endometriozy jest zahamowanie zmian powstających w wyniku choroby oraz zmniejszenie bólu.
Leczenie endometriozy polega na podawaniu małych dawek doustnych środków antykoncepcyjnych lub progestagenu (leku hormonalnego imitującego progesteron) wraz z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ).
Progesteron hamuje zależne od estrogenu rozrastanie się błony śluzowej macicy i działa przeciwzapalnie. Ból towarzyszący endometriozie oraz stan zapalny jest z kolei leczony niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ).
Jednak około ⅓ kobiet z endometriozą wykazuje oporność na progesteron i takie leczenie jest nieskuteczne. Wówczas alternatywą jest podawanie antagonistów GnRH (gonadoliberyny).
Niekiedy pacjentki z endometriozą poddawane są zabiegowi chirurgicznemu, polegającemu na wycięciu torbieli oraz zlikwidowaniu ognisk choroby. Celem leczenia chirurgicznego również jest zmniejszenie bólu oraz przywrócenie prawidłowej budowy anatomicznej. Niestety w około 40-45% po leczeniu chirurgicznym następuje nawrót choroby. Z tego powodu, po operacji zalecenia się włączenie farmakoterapii.
Leczenie chirurgiczne stosowane jest również w celu poprawy płodności. W takim przypadku pacjentki nie są poddawane leczeniu farmakologicznego.
Czy dieta ma znaczenie w endometriozie?
Świadome odżywianie jest ważnym elementem łagodzenia objawów endometriozy oraz uregulowania gospodarki hormonalnej. Głównym założeniem diety w endometriozie jest jej działanie przeciwzapalne. Szczegółów dowiesz się z mojego artykułu na temat diety w endometriozie.
Dołącz do 4000 osób, którym pomogłam
Jako dietetyk rozumiem, że dokonywanie zdrowych wyborów może być wyzwaniem, szczególnie dla osób zapracowanych lub nie mających wiedzy na temat żywienia. Dlatego oferuję jednorazowe konsultacje oraz pakiet 4 indywidualnych konsultacji, które pomogą Ci opracować spersonalizowany plan zdrowego odżywiania. Uczę uważnego jedzenia, które jest skutecznym podejściem do kultywowania zdrowej relacji z jedzeniem. Dodatkowo mój Kurs Świadomego Odżywiania zapewnia dogłębną edukację i praktyczne narzędzia aby podejmować zdrowe wybory. Dzięki mojemu wsparciu i wskazówkom możesz dokonywać świadomych wyborów i osiągać swoje cele zdrowotne.
Podsumowanie
Szacuje się, że 1 na 10 kobiet ma zdiagnozowaną endometriozę. Rozpoznanie często trwa kilka lat, więc statystyki te mogą w rzeczywistości być zaniżone. Pacjentki z endometriozą najczęściej mają bolesne miesiączki, odczuwają ból miednicy, problemy z pracą przewodu pokarmowego, a około 30-50% z nich może cierpieć na bezpłodność. Leczenie farmakologiczne lub chirurgiczne endometriozy jest bardzo ważne, dodatkowo zwraca się uwagę na odpowiednią dietę i styl życia, w tym fizykoterapię.
