Co to jest refluks?
Choroba refluksowa przełyku (GERD) polega na zaburzeniu funkcjonowania mechanizmu zapobiegającego cofaniu się treści żołądkowej do przełyku. Rozdrobniony i częściowo strawiony pokarm, który dostał się do żołądka zostaje cofnięty do przełyku. Na proces ten składa się praca dwóch mięśni – przepony oraz dolnego zwieracza przełyku. Dolny zwieracz przełyku jest w stanie ciągłego napięcia, rozluźnia się jedynie podczas przechodzenia pokarmu z przełyku do żołądka. W chorobie refluksowej, mięsień ten działa nieprawidłowo.
Jakie są objawy refluksu?
Najczęstsze objawy, jakie towarzyszą chorobie refluksowej przełyku to:
- zgaga
- cofanie się kwaśnej treści pokarmowej do przełyku
- uszkodzenie śluzówki przełyku
Oprócz typowych objawów, należy wymienić również te, które mogą występować lecz nie wskazują bezpośrednio na chorobę refluksową:
- wzdęcia
- wymioty, nudności
- uczucie pełności
- bezdech senny
- duszności
- chrypa
- ból gardła
- bóle w klatce piersiowej
- bóle pleców
Pacjentów rozpoznaje się zarówno po klasycznych, jak i nietypowych objawach [1].
Objawy nasilają się zwłaszcza w pozycji leżącej bądź znacznego wysiłku oraz mogą być odczuwalne zarówno codziennie jak i bardzo rzadko np. raz w tygodniu.
Jak rozpoznać chorobę refluksową przełyku?
Chorobę refluksową przełyku rozpoznaje się po przeanalizowaniu objawów lub też – jeśli diagnoza nie może być na tej podstawie postawiona – wykonuje się dodatkowe badania (np. gastroskopię – w szczególnych przypadkach).
Jakie czynniki sprzyjają chorobie refluksowej?
Czynniki potęgujące rozluźnianie się dolnego zwieracza przełyku to:
- Nadwaga i otyłość.
- Ciąża.
- Przepuklina rozworu przełykowego.
- Wzdęcia.
- Palenie papierosów.
- Nadużywanie alkoholu.
- Stres.
- Niektóre leki – nawet te najbardziej popularne, jak: aspiryna, ibuprofen, antykoncepcyjne leki hormonalne i wiele innych.
- Dieta, zawierająca:
- produkty obfite w tłuszcz – np. produkty smażone,
- pomidory (niedojrzałe) oraz przetwory pomidorowe – np. koncentrat pomidorowy, przecier pomidorowy, pomidory w puszce, ketchup, itp.,
- owoce cytrusowe – np. pomarańcze, mandarynki, grejpfruty, pomelo,
- produkty i potrawy o ostrym smaku – np. czosnek,
- niektóre przyprawy – np. chilli, pieprz, ocet, kakao,
- niektóre napoje – np. kawa, czarna herbata, mięta pieprzowa,
- słodycze – np. czekolada, batony, ciasta (zwłaszcza z kremem).
Dołącz do 4000 osób, którym pomogłam
Jako dietetyk rozumiem, że dokonywanie zdrowych wyborów może być wyzwaniem, szczególnie dla osób zapracowanych lub nie mających wiedzy na temat żywienia. Dlatego oferuję jednorazowe konsultacje oraz pakiet 4 indywidualnych konsultacji, które pomogą Ci opracować spersonalizowany plan zdrowego odżywiania. Uczę uważnego jedzenia, które jest skutecznym podejściem do kultywowania zdrowej relacji z jedzeniem. Dodatkowo mój Kurs Świadomego Odżywiania zapewnia dogłębną edukację i praktyczne narzędzia aby podejmować zdrowe wybory. Dzięki mojemu wsparciu i wskazówkom możesz dokonywać świadomych wyborów i osiągać swoje cele zdrowotne.
Nie u wszystkich efekt spożytych produktów z listy powyżej będzie taki sam. Każdy wykazuje indywidualną tolerancję na określone produkty, dlatego zanim wyeliminujesz coś ze swojego jadłospisu sprawdź czy faktycznie Ci szkodzi.
Przyczyną refluksu przełykowego jest zazwyczaj nieprawidłowa dieta oraz stres.
Warto również sobie uświadomić, że cofanie się treści żołądkowej do przełyku nie jest przyczyną choroby, a jej objawem.
Kwas obecny w żołądku chroni nasz organizm przed drobnoustrojami z pożywienia i warunkuje prawidłowe trawienie pokarmów, jest więc nam niezbędny. Jednak jego zaburzone wydzielanie spowodowane nieprawidłowym stylem życia może być problemem.
Zamiast stosować drogie leki, które stosowane przez dłuższy czas rozregulowują pracę żołądka warto zmienić sposób żywienia i zapanować nad swoimi emocjami. W tym celu zapoznaj się z najważniejszymi zasadami, aby łatwo zacząć odchudzanie.
Jakie są powikłania refluksu?
Nieleczona choroba refluksowa przełyku może prowadzić do poważnych powikłań. Należą do nich:
- Przełyk Barretta (zmiany w nabłonku przełyku).
- Zwężenie przełyku.
- Rak przełyku.
- Zapalenie krtani.
- Zachłyśnięcie sokiem żołądkowym.
Leczenie choroby refluksowej przełyku.
Leczenie refluksu polega w głównej mierze na zmianie stylu życia, a także leczeniu farmakologicznym i chirurgicznym.
Dodatkowo warto zadbać o właściwą pozycję podczas snu (uniesione wezgłowie łóżka) oraz kontrolę stresu (poprzez ćwiczenia oddechowe, umiarkowaną aktywność fizyczną i odpowiednią ilość snu). Należy również całkowicie zrezygnować z palenia tytoniu.
W chorobie refluksowej przełyku zalecana jest dieta lekkostrawna, w której należy:
- zmniejszyć ilości tłuszczów (zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego),
- ograniczyć produkty mogące zwiększyć wydzielanie kwasów żołądkowych, napojów gazowanych (zwiększających odbijanie) czy produktów zwiększających ryzyko refluksu (poniżej znajdziesz listę produktów zalecanych i przeciwwskazanych),
- spożywać posiłki około 4-6 razy dziennie, w małych ilościach, aby zapobiec nadmiernemu wypełnieniu żołądka,
- jeść bez pośpiechu posiłki świeżo przygotowane, rozdrobnione,
- ostatni lekki posiłek spożywać nie później niż 2-3 godziny przed snem,
- wypijać szklankę wody w przypadku występowania nieprzyjemnych objawów (woda w sposób mechaniczny „czyści” przełyk z kwasów, czy ewentualnych resztek pokarmowych).
Produkty, które warto wybierać, a których unikać przy refluksie.
Warto wziąć pod uwagę indywidualną tolerancję organizmu na dany produkt np. nie u każdego pacjenta z refluksem będą pojawiały się objawy po zjedzeniu pomidorów. Analizuj swój jadłospis i eliminuj tylko te produkty, po których czujesz dyskomfort.
Produkty zalecane
- ziemniaki gotowane (puree bez dodatku śmietany czy masła),
- chude/półtłuste produkty mleczne – mleko, jogurty, kefiry, maślanka z obniżoną zawartością tłuszczu (nie smakowe), kawa zbożowa z mlekiem,
- ryby,
- chude mięsa – cielęcina, schab, królik, indyk, kurczak (bez skóry), w małych ilościach wołowina, chude wędliny (szynki wieprzowe i drobiowe, polędwica),
- marchew, buraki, ziemniaki, kalafior, szpinak, kiełki,
- niegazowane wody mineralne, herbaty ziołowe (z wyjątkiem herbaty z mięty pieprzowej),
- przyprawy łagodne (bazylia, oregano, przyprawy ziołowe np. koper włoski, estragon, rozmaryn, szałwia, koperek).
Produkty powinny być gotowane, pieczone w folii, duszone bez obsmażania, gotowanie na parze, smażone beztłuszczowo
Produkty niezalecane. które mogą powodować objawy refluksu
- wszelkiego rodzaju tłuste mięsa i wędliny, np. tłusta wieprzowina, gęsi, kaczki, golonki, żeberka, baleron, salami, pasztety, pasztetowa, tłuste kiełbasy, salceson,
- potrawy typu fast-food, junk food
- sery żółte, topione, sery typu camembert i brie, fromage, pleśniowe,
- warzywa kapustne, cebula, czosnek, por, rzepa, rabarbar, kalarepa, pomidory, szczaw, wszelkiego rodzaju zasmażane warzywa,
- czekolada, cukierki czekoladowe, batoniki, ciasta lub torty czekoladowe,
- napoje gazowane,
- napoje czekoladowe,
- soki – cytrusowe, pomidorowy,
- alkohol,
- ostre przyprawy – pieprz, chilli, curry,
- potrawy i produkty z dodatkiem octu – lepiej unikać marynowanych grzybów, warzyw i owoców oraz surówek i sałatek z dodatkiem sosu winegret,
- potrawy smażone, duszone z obsmażaniem,
- pikantne dania kuchni indyjskiej, meksykańskiej czy chińskiej, ze względu na dodatek pieprzu cayenne, ostrej papryki, papryczki peperoni, pikantnych sosów pomidorowych.
Należy unikać noszenia obcisłych ubrań lub pasków po jedzeniu.
Ważne są nie tylko produkty, które wybierasz, ale także sposób ich spożywania. Główną zasadą jest jedzenie małych objętościowo posiłków. Żołądek bowiem jest wielkości Twojej pięści. Jeśli zjesz za dużo, pokarm nie będzie całkowicie strawiony, mogą wówczas pojawić się wzdęcia oraz refluks.
Prawidłowe nawodnienie organizmu
Nie należy popijać posiłków nadmierną ilością płynów. Płyny rozcieńczają kwas obecny w żołądku, korzystne więc będzie jego rozrzedzenie, podczas gdy nie spożywamy pokarmów. Dzięki temu istnieje mniejsze ryzyko zarzucania kwasu do przełyku. Natomiast spożywanie płynów w trakcie posiłku lub tuż po nim będzie zaburzało i opóźniało strawienie żywności, co również może nasilić objawy choroby refluksowej.
Lista dozwolonych napojów
- woda mineralna niegazowana (najlepsza o dużej zawartości jonów wapniowych),
- napoje mleczne fermentowane, naturalne (jogurty, kefiry, maślanka)
- 1,5-2% mleko,
- herbaty ziołowe (oprócz mięty),
- herbaty owocowe,
- czerwona herbata,
- zielona herbata,
- biała herbata,
- sok marchwiowy,
- sok z buraków,
- świeżo wyciskane soki owocowe ze wszystkich owoców oprócz: cytrusów i jabłek,
- soki warzywne bez dodatku pomidorów,
- kompoty owocowe niskosłodzone, ze wszystkich owoców oprócz: cytrusów i jabłek.
Powinno się wypijać co najmniej 1,5 l płynów. Optymalna ilość to 2 l na dzień.
Końcowe przemyślenia
Pamiętaj, że redukcja masy ciała i odpowiednie zmiany w stylu życia powodują zmniejszenie objawów refluksu. Zwłaszcza odpowiednia dawka snu, relaksu oraz unikanie używek typu alkohol, tytoń oraz u wielu osób kawa.
Ważnym elementem właściwej diety jest odpowiednie nawodnienie organizmu.
W chorobie refluksowej zarówno sama dieta jak i ograniczenie się wyłącznie do panowania nad swoimi emocjami może nie przynieść pożądanego efektu. Istotą skutecznej terapii będzie połączenie wszystkich elementów.
Bibliografia:
