Czym jest histamina?
Histamina jest jedną z amin biogennych – substancji występujących w pożywieniu oraz wytwarzanych wewnątrzkomórkowo. Spożyta w większych ilościach może spowodować zatrucie u każdego, a u osób nadwrażliwych na ten związek, może dawać negatywne objawy nawet przy niewielkiej ilości.
Histamina jest wytwarzana i magazynowana przede wszystkim w komórkach żołądka, węzłach chłonnych, grasicy i komórkach tucznych (mastocytach). Bierze udział w różnych mechanizmach immunologicznych (odpornościowych) i fizjologicznych oraz pełni rolę neuroprzekaźnika (przekazuje informacje w naszym organizmie). Jednak jej nadmiar jest szkodliwy i powoduje natychmiastową, ostrą reakcję zapalną w postaci różnych objawów. Dodatkowo zbyt duża ilość histaminy w organizmie przyczynia się do występowania przewlekłego stanu zapalnego.
Organizm człowieka wytwarza dwa enzymy odpowiedzialne za rozkład histaminy: DAO i HNMT. Histamina pochodząca z żywności oraz ta wytwarzana przez mikrobiotę jelitową (nasze bakterie jelitowe) rozkładana jest w pierwszej kolejności przez DAO, głównie w nabłonku jelit. Natomiast HNMT to białko, które dezaktywuje (wyłącza) histaminę wewnątrzkomórkową [1].
Nietolerancja histaminy (HIT) – co to jest?
Nietolerancja histaminy inaczej zwana histaminozą jelitową lub wrażliwością na dietetyczną histaminę, to dolegliwość związana z nieprawidłową zdolnością do metabolizowania spożytej histaminy, w wyniku której obserwuje się zwiększone stężenie histaminy w osoczu [2].
Zaburzenie to opisano dopiero na dopiero na początku XXI wieku, a sposoby na rozpoznanie i leczenie nietolerancji histaminy cały czas są badane.
Osoby cierpiące na nietolerancję histaminy, mają zmniejszoną zdolność rozkładu tego związku w jelicie na skutek upośledzonej aktywności DAO (enzymu odpowiedzialnego za rozkład histaminy pochodzącej z żywności). Prowadzi to do kumulowania się tego związku we krwi i powstawania objawów nietolerancji histaminy.
Enzym DAO i jego wpływ na nietolerancję histaminy
Po raz pierwszy enzym DAO (Diaminooksydaza) zidentyfikowano w 1929 roku. U ludzi enzym ten rozkłada w jelitach histaminę oraz inne aminy biogenne (np. putrescynę czy kadawerynę). Jego niedobór może powodować nietolerancję histaminy.
Niedobór DAO może powstawać w wyniku czynników:
- genetycznych,
- farmakologicznych np. przy przyjmowaniu metoklopramidu (leku na receptę, stosowanego przy refluksie lub zgadze),
- patologicznych np. przy chorobach zapalnych jelit, chorobach pasożytniczych jelit, niewydolności nerek, wirusowym zapaleniu wątroby.
Zbyt mała ilość enzymu DAO połączona z niedoborem laktazy (enzymu rozkładającego laktozę, którego brak lub zmniejszona ilość występuje u osób z nietolerancją laktozy), może świadczyć o zespole jelita drażliwego (IBS) czy o zapaleniu żołądka i jelit.
Wykazano również związek niedoboru DAO z nieswoistym zapaleniem jelit (chorobą Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego), niecelową wrażliwością na gluten (NCGS) oraz celiakią. Badania na ten temat nadal trwają.
Nietolerancja histaminy często występuje u kobiet z endometriozą oraz zespołem policystycznych jajników (PCOS), które to dolegliwości związane są z tzw. dominacją estrogenową. Histamina pobudza jajniki do wytwarzania większej ilości estrogenu, który z kolei przyczynia się do wzrostu wydzielania histaminy. Dodatkowo estrogen zmniejsza działanie enzymu metabolizującego histaminę (DAO). Koło się zamyka.
Niedobór enzymu DAO nie musi trwać całe życie. Może być przejściowy i odwracalny. Zazwyczaj dzieje się tak, gdy jest spowodowany działaniem amin biogennych, alkoholu oraz niektórych leków.
Prawidłowe funkcjonowanie enzymu DAO jest związane m.in. z odpowiednią ilością witaminy C, B6, cynku i miedzi w organizmie. Ich niedobory mogą upośledzać aktywność DAO. Należy więc zadbać o ich uzupełnianie z dietą.
Co ciekawe, podczas ciąży dochodzi do nawet 500-krotnego zwiększenia stężenia DAO. Dzieje się tak, ponieważ łożysko wydziela ten enzym [3].
Nietolerancja pokarmowa – czym różni się od alergii?
Nietolerancja pokarmowa to nie to samo co alergia pokarmowa. Nietolerancja pokarmowa, zwana inaczej niealergiczną nadwrażliwością pokarmową, nie ma podłoża immunologicznego – w wyniku spożycia nietolerowanego pokarmu lub składnika żywności, nie zostają uruchomione mechanizmy odpornościowe, jak ma to miejsce przy alergii pokarmowej.
Częstość występowania wszystkich nietolerancji pokarmowych szacuje się na około 20% populacji świata, a alergii pokarmowych na około 1-2%.
Nietolerancja histaminy powstaje w wyniku obniżonego działania lub ilości enzymu odpowiedzialnego za rozkład histaminy w organizmie – enzymu DAO.
Objawy nietolerancji histaminy
Objawy nietolerancji histaminy są spowodowane jej gromadzeniem się we krwi u osób niezdolnych do jej metabolizowania. Objawy nietolerancji histaminy wynikają z umiejscowienia receptorów histaminy w naszym organizmie. Receptory histaminy znajdują się w:
- skórze,
- przewodzie pokarmowym,
- układzie krążenia,
- układzie nerwowym,
- układzie oddechowym.
Najczęściej obserwuje się objawy ze strony przewodu pokarmowego:
Dołącz do grona ponad 4000 osób, którym już pomogłam.
- Odchudzanie – wyjaśnię Ci jak dokonywać właściwych wyborów żywieniowych, aby skutecznie schudnąć.
- Dietoterapia – dopasuję Twoją dietę i zalecenia do współistniejących chorób.
- Zdrowe odżywianie – pokażę Ci jaki styl życia prowadzić, aby uniknąć schorzeń zależnych od diety
- bóle brzucha,
- poposiłkowe uczucie pełności w brzuchu,
- wzdęcia,
- biegunkę,
- zaparcia,
- nudności,
- wymioty.
W drugiej kolejności, jeśli chodzi o częstość występowania objawów nadwrażliwości na histaminę, wymienia się dolegliwości ze strony układu nerwowego i sercowo-naczyniowego:
- bóle i zawroty głowy,
- kołatanie serca,
- spadek ciśnienia,
- mrowienie.
Objawy nietolerancji histaminy ze strony układu oddechowego i skóry występują rzadziej, są to:
- pokrzywka,
- zaczerwienienie,
- świąd,
- wysypka,
- obrzęk,
- miejscowe zapalenie,
- kichanie, katar,
- duszności,
- przekrwienie błony śluzowej nosa.
Nadmiar histaminy w organizmie może również powodować:
- bolesne miesiączki,
- problemy ze snem.
Zazwyczaj u każdego pacjenta z nietolerancją histaminy występuje po około 11 objawów. Nasilenie objawów u kobiet może się różnić w zależności od etapu cyklu menstruacyjnego.
Jak rozpoznać nietolerancje histaminy?
Jeżeli podejrzewasz u siebie nietolerancję histaminy, przede wszystkim udaj się do lekarza. Przed tym faktem warto prowadzić dziennik żywienia i zapisywać w nim wszystko, co jesz oraz swoje samopoczucie i niepokojące objawy, z uwzględnieniem czasu ich wystąpienia. Lekarz po przeprowadzeniu wywiadu będzie mógł dalej pokierować Cię na badania.
Badania, jakie warto wykonać po (konsultacji z lekarzem) w przypadku podejrzenia HIT:
- oznaczenie stężenia enzymu DAO we krwi – obniżone stężenie może oznaczać HIT;
- oznaczenie stężenia N-metylohistaminy we krwi lub w moczu – podwyższone stężenie może oznaczać HIT;
- diagnostyka w kierunku możliwych chorób współistniejących, szczególnie: celiakii, nietolerancji laktozy;
- diagnostyka w kierunku alergii pokarmowych (w celu ich wykluczenia).
Leczenie nietolerancji histaminy
W leczeniu nietolerancji histaminy główną rolę odgrywa tzw. dieta antyhistaminowa. Proponuje się także leczenie poprzez wprowadzenie do diety suplementów z enzymem DAO. Oprócz tego podstawą jest diagnoza przyczyny niedoboru DAO (enzymu rozkładającego histaminę) i uwzględnienie tego w leczeniu.
Suplementacja w nietolerancji histaminy
Suplementy jakie należy rozważyć w diecie antyhistaminowej to:
- suplementy z enzymem DAO,
- probiotyki, zwłaszcza Lactobacillus plantarum, Bifidobacterium infantis,
- ewentualnie kwercetyna.
Pozostałe składniki można i należy uzupełniać z dietą.
Dieta stanowi podstawę w leczeniu nietolerancji histaminy
Dietoterapia zakłada eliminację lub znaczne zmniejszenie produktów będących źródłem histaminy oraz innych, które uwalniają histaminę w organizmie lub konkurują o enzym DAO (enzym rozkładający histaminę).
W badaniach skupiających się na bólach głowy u pacjentów z nietolerancją histaminy, pozytywne efekty w postaci zwiększonej aktywności enzymu DAO oraz znacznej redukcji bólów głowy zaobserwowano już po 4 tygodniach stosowania diety antyhistaminowej [4].
Czas stosowania diety zależy od pacjenta. Zaleca się stosowanie diety antyhistaminowej minimum przez 4 tygodnie. Przez ten okres, a także później należy prowadzić dziennik żywienia i zapisywać w nim: co, ile i kiedy się zjadało oraz ewentualne niepożądane objawy (określając ich stopień nasilenia, czas wystąpienia po posiłku oraz czas trwania). Po 4-6 tygodniach można zacząć pojedynczo wprowadzać produkty wcześniej eliminowane. Taka prowokacja powinna być stosowana pod kontrolą specjalisty – najlepiej dietetyka klinicznego.
Podsumowanie
Nietolerancja histaminy to dolegliwość mało specyficzna i trudno jest ją wykryć bez odpowiednich testów. Jednak najważniejszym czynnikiem diagnozującym jest własna obserwacja. Należy zwrócić uwagę na reakcję organizmu po spożyciu określonych produktów, a także dokładnie przeanalizować swój stan zdrowia pod kątem dolegliwości i czynników sprzyjających występowaniu nietolerancji histaminy.
Bibliografia:
1. Comas-Basté O., Sánchez-Pérez S., Veciana-Nogués M.T., Latorre-Moratalla M., Vidal-Carou M.C. Histamine Intolerance: The Current State of the Art. Biomolecules. 2020 Aug; 10(8): 1181, Published online 2020 Aug 14. doi: 10.3390/biom10081181.
2. Sánchez-Pérez S., Comas-Basté O., Rabell-González J., Veciana-Nogués M.T., Latorre-Moratalla M.L., Vidal-Carou M.C., Biogenic Amines in Plant-Origin Foods: Are they Frequently Underestimated in Low-Histamine Diets?. Foods. 2018 Dec; 7(12): 205, Published online 2018 Dec 14. doi: 10.3390/foods7120205.
3. Morel F, Surla A, Vignais PV. Purification of human placenta diamine oxidase. Biochem Biophys Res Commun, 1992; 187 (1): 178–186.
4. Jee Hee Son, Bo Young Chung, Hye One Kim, Chun Wook Park, A Histamine-Free Diet Is Helpful for Treatment of Adult Patients with Chronic Spontaneous Urticaria, Ann Dermatol. 2018 Apr; 30(2): 164–172. Published online 2018 Feb 21. doi: 10.5021/ad.2018.30.2.164.
